O pasado 12 de Decembro, o arquitecto Carlos Fernandez Coto, publicou un artigo sobre as costumes funerarias galegas que necesito reflexionar e puntualizar.
https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2023/12/12/morte/0003_202312B12C8992.htm
No corpo da súa disertación, o autor da a entender de maneira moi xeral que parte da identidade dos Galegos se sustenta nas súas prácticas funerarias, ocupando a inhumación un lugar preeminente entre elas, e xustificando isto ó remitirnos ó pasado arqueolóxico coa mención de dolmens e mámoas. Sen embargo compre lembrar que a ausencia de necrópoles de inhumación ó carón das murallas dos castros tamén fixo supoñer a algúns arqueólogos que a práctica funeraria máis utilizada era a da incineración. Así mesmo hai constatación de que cara o Bronce final a incineración era un costume espallado polas terras das actuais Galicia e Portugal.
Que durante unha gran parte da nosa historia sexa a inhumación a protagonista dos espazos de enterramento debémosllo sobre todo ó cristianismo, quen a adoptou en parte para diferenciarse das prácticas da relixión romana e grega, en parte por influencia do cristianismo copto e en parte pola crenza de que ó Final dos Tempos os defuntos poderían resucitar en corpo e alma, ó igual que o fixera Cristo, para vivir na Xerusalén Celeste. Así, o herexe ou o delincuente poden ser queimados e desmembrados de xeito que o castigo da súa pena sexa non so a morte, se non a imposibilidade de resurrección.
A mediados do século XX a incineración estendeuse tanto en todo o mundo occidental que a Igrexa Católica tivo que admitila como práctica lexitima dos bos cristiáns, sempre é cando se conserven as cinzas xuntas e nun lugar sagrado (é dicir, un camposanto).
Contrariamente ó que di Fernández Coto, tanto historiadores como antropólogos, persoal funerario e investigadores da cultura funeraria saben perfectamente as razóns polas que a cremación foi gañando popularidade na segunda metade do século XX; e dende logo, este cambio non responde a argumentos metafísicos ou teolóxicos, se non máis a ben a razóns económicas vencelladas, non só a un menor custo do servizo funerario, se non tamén a un aforro en taxas anuais cemiteriais no caso de conservar as cinzas nas casas ou fincas privadas, e facilidades burocráticas (e pecuniarias) en traslados.
Afirmar, como se di no artigo: “Queimar a un ser querido é desfacerse do seu corpo e do seu espírito, perdéndose a trazabilidade do camiño ao alén, desprezándoo dalgún xeito”; leva implícito un certo desdén polas culturas que teñen a cremación como parte central do ritual funerario, como hinduísmo ou xintoísmo; pero tamén fai que me decate de que consideramos a inhumación máis humana e respectuosa cos nosos seres queridos por unha mera cuestión estética, ó descoñecérmonos a realidade dos procesos tanatoprácticos polos que un cadáver debe pasar a fin de ser velado nas condicións hixiénico-sanitarias máis óptimas: taponamento nasofarinxeo con algodón, costura interna da boca, peche de pálpebras por costura ou colocación de lentes con ganchos, aspiración de gases e fluídos con trocar, etc. (e sen falar do embalsamamento en caso de traslado).
Finalmente, concordo plenamente co autor do artigo en canto á importancia das lápidas e camposantos como documentos históricos, sociais e arqueolóxicos, un patrimonio fráxil, en permanente renovación e cambio, que debe ser inventariado, catalogado, estudado, conservado e integrado na vida; e sen embargo, cando o vello cemiterio de Bonaval se converteu en parque o primeiro do que o arquitecto, Álvaro de Siza, prescindiu foi da historia labrada nas lápidas santiaguesas.
A cremación, dende logo, non é un problema identidade para os galegos.
Luz de Tea 